بررسی بیان ژن ترپن سینتاز در اندام های مختلف گیاه دارویی زنیان با تیمار اسید جاسمونیک و اسید جیبرلیک

زنیان (carum copticum)، گیاهی است علفی و یک ساله از تیره چتریان که به عنوان یک گیاه دارویی در درمان بیماری¬های آنژین، دفع سنگ کلیه، آسم، رماتیسم و آنفولانزا کاربرد دارد، همچنین به عنوان ضدعفونی کننده¬ی قوی و تقویت جهاز هاضمه مورد استفاده قرار می¬گیرد. اهمیت گیاه زنیان به علت اسانس و ترکیبات موجود در اسانس آن است. از ترکیبات عمده اسانس در گیاه زنیان می¬توان به تیمول، ترپنین، فلاندرن، گروه پنین، گروه سیمن و میرسن اشاره کرد که از خانواده بزرگ فنول¬ها می¬باشند. ترپنوئیدها بزرگترین خانواده از ترکیبات طبیعی، شامل چهل هزار مولکول مختلف می¬باشند که به عنوان روغن¬های ضروری در ایجاد رایحه در گیاه، بهبود عطر و طعم مواد نوشیدنی¬ها و تولید داروهایی با منشأ گیاهی استفاده می¬شود. بسیاری از گیاهان به منظور جذب حشرات خاص برای گرده افشانی و برخی دیگر برای دور کردن حیوانات گیاه¬خوار و یا آفات، ترپن¬ها را تولید می¬کنند. مسیر تولید ترپن¬ها از دو مسیر موالونات (mva) که در سیتوزول فعال است و یا متیل اریتریتول-4- فسفات (mep) که در پلاستید این مسیر طی می¬شود، مشتق می¬گردند. عوامل موثر در بیان ژن ترپن سینتاز و در نتیجه تولید ترپن در گیاه شامل سن گیاه، غلظت تنظیم کننده¬های رشد، استرس¬ها مانند علف کش¬ها، زخمی شدن بافت¬ها، مدت زمان تابش نور، پرتو uv، دما و... می¬باشند. اسید جیبرلیک و اسید جاسمونیک به عنوان تنظیم کننده¬های رشد در گیاهان نقش متفاوتی در رشد و نمو گیاه ایفا می¬کنند. در این تحقیق اثر اسید جیبرلیک و اسید جاسمونیک بر بیان ژن tps در گیاه زنیان مورد بررسی قرار گرفت و ارتباط تأثیر غلظت¬های این فیتوهورمون¬ها بر بیان ژن tps در اندام برگ و ساقه به صورت مجزا مطالعه شد. این آزمایش در پاییز 92 در مرکز زیست پژوهشی دانشگاه زابل (بیوسنتر) در قالب بلوک کامل تصادفی اجرا گردید و اسید جیبرلیک در غلظت ppm8 و ppm80، اسید جاسمونیک در غلظت¬های µm100 و mm1 در مرحله 4 برگی به مدت یک هفته بر روی گیاه اسپری شدند. بیان ژن tps به روش real time pcr سنجیده شد. تجزیه واریانس به کمک نرم افزار sas و مقایسه میانگین تیمارها به روش آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد انجام پذیرفت. نتایج نشان داد غلظت 1 میلی¬مولار اسیدجاسمونیک تأثیر معنی¬داری بر بیان ژن ترپن سینتاز داشت، همچنین در هر دو تیمار اسید جیبرلیک و اسید جاسمونیک بیان ژن ترپن سینتاز در برگ بیشتر از ساقه بوده است.